Rusia planifikon të përdorë Iranin si një derë të pasme për të anashkaluar sanksionet ndërkombëtare mbi Ukrainën nëse marrëveshja bërthamore e Teheranit me fuqitë botërore kthehet në fuqi, thonë diplomatët perëndimorë.
Moska dërgoi ekipe zyrtarësh të tregtisë dhe financave, si dhe drejtues nga Gazprom dhe kompani të tjera në Teheran në korrik, pas takimit të presidentit rus Vladimir Putin me udhëheqjen iraniane për të hedhur bazat për një bashkëpunim më të ngushtë midis dy vendeve.
Javët e fundit, Irani dërgoi gjithashtu dy delegacione zyrtare në Moskë të fokusuar në energji dhe financa. Midis zyrtarëve të lartë të pranishëm ishin shefi i bankës qendrore iraniane Ali Saleh Abadi, zëvendësministri i ekonomisë Ali Fekri dhe kreu i komitetit të ekonomisë të legjislaturës iraniane, Mohammad Reza Pour Ebrahimi. Sipas diplomatëve, iranianët kaluan disa ditë takime me homologët e tyre dhe drejtuesit e sektorit privat.
Tërheqja kryesore e Iranit është se ai ofron një rrugë rezervë për të shitur naftën bruto ruse të sanksionuar – burimi kryesor i monedhës së fortë të Kremlinit.
Eksportet ruse të naftës përballen me një embargo pothuajse totale nga vendet e BE-së nga dhjetori, por nëse arrihet një marrëveshje ndërkombëtare bërthamore me Iranin, kjo do të siguronte një Plan B të përshtatur në kohë të përsosur për Putinin. Sipas asaj që tregtarët e quajnë një marrëveshje “swap”, Irani mund të importojë naftë ruse në bregdetin e tij verior të Kaspikut dhe më pas të shesë sasi ekuivalente të naftës së papërpunuar në emër të Rusisë në cisternat iraniane që largohen nga Gjiri Persik. Irani do të rafinonte naftën ruse për të plotësuar kërkesën e tij të brendshme të egër, ndërsa, falë paktit bërthamor, nafta iraniane e eksportuar nga jugu do të përjashtohej nga sanksionet.
Përveç kësaj, Irani mund të përdorë përfundimisht flotën e tij të cisternave, pasi të lirohet nga sanksionet, për të marrë naftën ruse në portet jashtë Kaspikut.
Kjo kartë e daljes nga burgu varet nëse marrëveshja atomike, sipas së cilës Irani do të kufizonte aktivitetet e tij bërthamore në këmbim të lehtësimit të sanksioneve, do të rinovohet. Shumë diplomatë të përfshirë në bisedime thonë se një marrëveshje është afër, megjithëse as SHBA dhe as Irani nuk e kanë pranuar propozimin e fundit të BE-së. Ndër mbështetësit më të zëshëm të propozimit është Mikhail Ulyanov, ambasadori i Rusisë në organizatat ndërkombëtare me bazë në Vjenë, duke përfshirë Agjencinë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike të OKB-së.
Këtë javë, Ulyanov vlerësoi atë që ai i quajti “sugjerimet e hartimit mjaft të arsyeshëm” të Iranit për propozimin e BE.
“Le të shpresojmë se shqyrtimi i këtyre propozimeve nuk do të marrë shumë kohë në Uashington”, shkroi në Twitter Ulyanov, i cili ka tërhequr censurë në muajt e fundit për postimet e tij shpesh të pambrojtura në mediat sociale për Ukrainën.
Në shenjë të rëndësisë që i jepet tani Teheranit, vizita e Putinit në Iran në korrik ishte e para e tij në një vend jashtë ish-Bashkimit Sovjetik që nga shpërthimi i luftës. Si një gjest vullneti të mirë, Teherani dhe Moska shfrytëzuan rastin për të shpallur një memorandum mirëkuptimi për projekte të përbashkëta me vlerë 40 miliardë dollarë, veçanërisht që synojnë zhvillimin e rezervave të gazit në Gjirin Persik dhe prodhimin e gazit natyror të lëngshëm me vlerë të lartë.
Ali Akbar Velayati, një këshilltar për politikën e jashtme të Udhëheqësit Suprem Ayatollah Ali Khamenei, ka lënë pak dyshime se shkëmbimet janë lart në listën e prioriteteve. “Ne marrim naftë nga Rusia dhe Kazakistani nëpërmjet Detit Kaspik për ta përdorur atë për konsum të brendshëm dhe më pas dërgojmë naftë në të njëjtën sasi te klientët e tyre në jug”, u citua ai të thoshte nga agjencia e lajmeve Fars menjëherë pas udhëtimit të Putinit në. Irani.
“Irani është një partner i mirë në këtë përpjekje”, tha një nga diplomatët perëndimorë. “Rusia ka një vështirësi dhe Irani ka një aftësi”.
Strategjia e shkëmbimit ka pasur shkallë të ndryshme suksesi në të kaluarën. Shkëmbimet duhej të pezulloheshin më shumë se një dekadë më parë kur Irani u ankua se po humbte para nga marrëveshja dhe se Rusia po siguronte naftë të papërpunuar nën standard. Këtë herë, Iranit do t’i duhet gjithashtu të gjejë një mënyrë për të kapërcyer çdo ndërlikim që lidhet me shitjen e naftës së papërpunuar të Rusisë me një zbritje të madhe në tregjet globale për shkak të sanksioneve.
Përveç tërheqjeve të bashkëpunimit energjetik, disa diplomatë kanë vënë në dukje se Moska po kërkon gjithashtu gjerësisht në Azinë Qendrore, Iran dhe Turqi për të gjetur zbrazëtira rreth kufizimeve në importet e mallrave. Sanksionet po shtrëngojnë në mënyrë dramatike aftësinë e Rusisë për të rindërtuar pajisjen e saj ushtarake të shkatërruar, ndërsa Moska përpiqet të gjejë importe jetike, duke filluar nga mikroçipet te komponentët e automjeteve, kështu që ajo ka nevojë për linja të reja furnizimi.
Rusia e di mirë se Irani ka një origjinë të gjatë në gjetjen e alternativave të tilla. Edhe pse vitet e sanksioneve kanë penguar ekonominë e Iranit, Teherani është treguar i aftë në gjetjen e mënyrave për të përmbysur kontrollet, kryesisht duke iu drejtuar Kinës dhe partnerëve të tjerë aziatikë. Rusia është e etur për të shfrytëzuar atë ekspertizë dhe po vë bast se Irani do të përballet me pak pasoja për bashkëpunimin me Moskën, sepse kryeqytetet perëndimore do të mundoheshin të mos rrezikonin një marrëveshje bërthamore të sapo rikrijuar.
Kjo mund të jetë një arsye pse SHBA-të kanë qenë të ngadalta për të komentuar, aq më pak të pranojnë propozimin e fundit të kompromisit të BE-së. Uashingtoni e ka paralajmëruar Kinën që të mos armatosë Rusinë ndërsa ajo po bën luftë kundër Ukrainës. Megjithatë, Irani tashmë po përgatitet të dërgojë drone të armatosur në Rusi. Nëse Uashingtoni pranon të ringjallë marrëveshjen bërthamore, do të rrezikonte të hapte derën për një rrjedhë të pakufizuar armësh nga Irani në Rusi.
Shokët e shtratit të shqetësuar
Irani dhe Rusia janë tradicionalisht jashtëzakonisht të kujdesshëm ndaj njëri-tjetrit, duke bashkëpunuar aty ku përputhen interesat e tyre, por vetëm deri në një pikë.
Edhe pse Rusia luajti një rol vendimtar në ndihmën e Iranit për të ndërtuar një termocentral bërthamor në qytetin jugor të Bushehr-it, marrëdhëniet e fundit mbi fuqinë atomike kanë qenë provë. Ambasadori i Rusisë në Iran, Levan Dzhagaryan, dha një intervistë të ashpër për gazetën iraniane Shargh, në të cilën ai akuzoi autoritetet iraniane për dështimin në pagesën e qindra milionë eurove të borxheve të lidhura me programin atomik.
Siria është një fushë tjetër e ndërveprimit të tensionuar. Të dy vendet kanë ndihmuar në mbështetjen e regjimit të Bashar al-Asad, por Rusia e ka lejuar gjithashtu Izraelin të ndjekë forcat e mbështetura nga Irani në vendin që ajo e sheh si një kërcënim.
Ngurrimi i Rusisë për të përqafuar plotësisht Teheranin ka qenë gjithashtu i rrënjosur në dëshirën e saj për të përmirësuar lidhjet me shtetet e Gjirit si Arabia Saudite, armiqtë e tjerë të betuar të Iranit në rajon.
Megjithatë, me pushtimin e Ukrainës, kjo logjikë strategjike doli jashtë dritares. E izoluar si kurrë më parë nga Perëndimi, Rusia është e dëshpëruar për të gjetur mënyra për të kompensuar tregtinë e saj të humbur me Evropën, deri tani partnerin e saj më të rëndësishëm tregtar.
Edhe pse Rusia po i drejtohet gjithnjë e më shumë Kinës dhe Indisë, dy partnerë të vjetër, për të mbushur këtë boshllëk, Kremlini është gjithashtu i kujdesshëm ndaj dominimit nga dyshja, që të dyja janë dukshëm më të mëdha. Irani, ashtu si Turqia, të cilën Rusia e ka tërhequr gjithashtu muajt e fundit, është më e lehtë për Moskën për t’u menaxhuar.
Një tjetër arsye pse Irani është tërheqës për Putinin: ai ka nevojë për Rusinë.
Në fillim të këtij muaji, agjencia hapësinore e Rusisë lëshoi një satelit spiun iranian në orbitë, për shembull.
Në diskutimet e tyre me iranianët, zyrtarët rusë kanë sinjalizuar gjithashtu se synojnë të përmirësojnë infrastrukturën hekurudhore dhe rrugore në qytetin port Kaspik të Astrakhanit, në mënyrë që të lehtësojnë tregtinë midis dy vendeve. Një kompani iraniane mban një aksion kontrollues në portin kryesor të rajonit rus, Solyanka.
Në një vizitë në një panair tregtar të industrisë së automjeteve në Moskë këtë javë, zëvendësministri i industrisë iraniane, Manouchehr Manteqi, tha se vendi i tij po eksploronte bashkëpunimin me Rusinë në “transportin hekurudhor, ajror dhe detar”, njoftoi agjencia shtetërore e lajmeve IRNA.
Këtë javë, Rusia, Irani dhe Azerbajxhani nënshkruan gjithashtu një “memorandum për të thjeshtuar transportin tranzit”, në mënyrë që të lehtësojnë tregtinë në të gjithë rajonin, raportoi TASS e Rusisë.
Një fushë tjetër e bashkëpunimit janë financat. Gjatë takimit të Putinit me Udhëheqësin Suprem të Iranit Khamenei në korrik, të dy burrat diskutuan mënyrat për të thyer kontrollin e dollarit në tregtinë globale. Bankave të të dy vendeve janë ndaluar nga SWIFT, një sistem i dominuar nga SHBA, i përdorur për të lehtësuar tregtinë ndërkombëtare dhe ekonomitë e tyre përballen me vështirësi ekstreme për të ndërmarrë transaksione ndërkufitare.
Ndërsa përfundimi i dominimit të dollarit ka qenë një përpjekje kryesisht donkishoteske deri më tani, Irani është i etur për të ndihmuar Rusinë të gjejë mënyra për të përshpejtuar “dedollarizimin”, thanë diplomatët perëndimorë.
Gazeta Shqiptare
